Najcenniejsze obiekty przyrody żywej i nieożywionej są objęte różnymi formami ochrony przyrody. Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004r. wyróżnia następujące:
- parki narodowe;
- rezerwaty przyrody;
- parki krajobrazowe;
- obszary chronionego krajobrazu;
- obszary Natura 2000;
- pomniki przyrody;
- stanowiska dokumentacyjne;
- użytki ekologiczne;
- zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;
- ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
Na terenie Jeleniowskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny mającej status Jeleniowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu znajdują się:
Rezerwaty przyrody. Są to obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.
Lp. | Nr w rejestrze RDOŚ | Nazwa rezerwatu | Powie- rzchnia (ha) |
Rok utworzenia | Położenie |
---|---|---|---|---|---|
1. | 64 | „Góra Jeleniowska” | 15,56 | 1997 | Leśnictwo Jeleniów, gm. Nowa Słupia |
Rezerwat położony jest w Paśmie Jeleniowskim Gór Świętokrzyskich, w granicach Jeleniowskiego Parku Krajobrazowego, 1,5 km na wsch. od wsi Paprocice. Ochroną objęto szczytowe partie oraz zachodnie zbocze Góry Jeleniowskiej (535 m n.p.m.) – najdalej na zach. wysuniętego wzniesienia Pasma Jeleniowskiego. Pod szczytem góry znajduje się grupa ostańcowych skałek piaskowców kwarcytowych, o wysokości 2-5 m, w kilku miejscach występują też rozwaliska i rumowiska skalne w formie niewielkich gołoborzy. Wielogatunkowy las w rezerwacie reprezentuje zespół *żyznej buczyny górskiej (karpackiej). Drzewostan o charakterze starodrzewu w wieku 100 lat, tworzy głównie buk z domieszką jodły. W runie leśnym stwierdzono występowanie kilku gatunków roślin podlegających ochronie prawnej są to: kopytnik pospolity, bluszcz pospolity, konwalia majowa, marzanka wonna. | |||||
2. | 52 | „Wąwóz w Skałach” | 3,18 | 1994 | Skała, Czajęcice, gm. Nowa Słupia, Waśniów |
Rezerwat położony jest w otulinie Jeleniowskiego Parku Krajobrazowego, w pobliżu wsi Skała, w sąsiedztwie czynnego kamieniołomu. Ochroną objęto tu fragment głębokiego wąwozu, dnem którego płynie niewielki potok – dopływ rzeki Dobruchny. W stromych ścianach wąwozu o wysokości do 30 m odsłaniają się naturalne wychodnie skał węglanowych – dolomitów. Skały zawierają liczne skamieniałości fauny dewońskiej, w tym m. in. koralowców i mięczaków. Na płn. ścianie wąwozu i w szczelinach skalnych rozwinął się bogaty zespół *muraw kserotermicznych z udziałem licznych gatunków roślin ciepłolubnych. Rosną tu m.in. rojnik pospolity, czosnek skalny, pajęcznica gałęzista, oman szerokolistny, ciemiężyk białokwiatowy, czyściec prosty, szałwia łąkowa i kostrzewa blada oraz zanokcica murowa. Występują tu także liczne gatunki ciepłolubnych bezkręgowców. Położony w otulinie. | |||||
3. | 49 | „Małe Gołoborze” | 20,44 | 1993 | Leśnictwo Wronów, gm. Waśniów |
Rezerwat położony jest w Paśmie Jeleniowskim Gór Świętokrzyskich, w granicach Jeleniowskiego Parku Krajobrazowego, 1,5 km na pd. od wsi Witosławice. Ochroną objęto tu przyszczytowy fragment zalesionego płn. zbocza wzniesienia Góra Chocimowska (521 m n.p.m.) z doliną niewielkiego, okresowo płynącego strumienia. W wyższych partiach zbocza znajdują się częściowo już obecnie zarośnięte niewielkie gołoborza zbudowane z odłamków ostrokrawędzistych skał piaskowców kwarcytowych. W dolinie strumienia występują niewysokie progi skalne. Teren rezerwatu porasta las mieszany o strukturze piętrowej reprezentujący zespoły *żyznej buczyny górskiej (karpackiej) i *kwaśnej buczyny niżowej. W drzewostanie przeważa buk, a domieszkę stanowią jodła i jawor. Podszyt tworzą: podrost jaworu, grabu, buka i jodły oraz jarzębina i leszczyna. Runo reprezentowane jest przez gatunki roślin chronionych i rzadkich, rosną tu m. in.: bluszcz pospolity, żywiec gruczołowaty, tojeść gajowa, kokoryczka okółkowa i kopytnik pospolity, nerecznica szerokolistna oraz gatunki naskalnych mchów. | |||||
4. | 50 | „Szczytniak” | 6,03 | 1993 | Leśnictwo Wronów, gm. Waśniów |
Rezerwat położony jest w Paśmie Jeleniowskim Gór Świętokrzyskich, w granicach Jeleniowskiego Parku Krajobrazowego, 2 km na pd. od wsi Skoszyn. Ochroną objęto tu podszczytowy fragment płn. zbocza najwyższego w paśmie wzniesienia Szczytniak (554 m n.p.m.). Głównym przedmiotem ochrony jest tu charakterystyczne dla Gór Świętokrzyskich gołoborze, czyli rumowisko skalne utworzone z twardych piaskowców kwarcytowych. W wyniku ekspansji roślinności gołoborze stopniowo zarasta, powierzchnia głazów pokrywa się mchami, w szczelinach bloków skalnych wyrastają paprocie, maliny, jeżyny i niewielkie drzewa. Gołoborze otacza wielogatunkowy las o charakterze naturalnym w wieku 80-120 lat. W drzewostanie przeważa buk a domieszkę stanowią jodła i jawor. Podszyt tworzą: podrost grabu i jodły oraz jarzębina i leszczyna. W rezerwacie rosną też rośliny zielne m.in. bluszcz pospolity, czworolist pospolity oraz naskalne gatunki mchów. |
Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.
Lp. | Nr w rejestrze RDOŚ | Nazwa | Rok utworzenia | Położenie | |
---|---|---|---|---|---|
1. | 237 | Źródło „Malinowy Stok” | 1987 | Leśnictwo Jeleniów, gm. Waśniów | |
Źródło zboczowe o wydajności 0,5 l/s. | |||||
2. | 720 | Aleja | 1999 | Gołoszyce, gm. Baćkowice | |
Aleja złożona z 88 szt. lip drobnolistnych o wymiarach: obwody pni na wys. 1,3 m. – od 2,80 m. do 4,60 m., średnice pni – od 0,90 m. do 1,47 m. Położony w otulinie. | |||||
3. | 15 | Dęby | 2007 | Grzegorzowice, gm. Waśniów | |
Cztery dęby szypułkowe o wymiarach: obwody pni na wys. 1,3 m. – 3,60 m.; 4,00 m.; 4,00 m.; 4,20 m., średnice pni – 1,15 m.; 1,30 m.; 1,30 m.; 1,35 m., w wieku ok. 400 lat. | |||||
4. | 524 | Jesion wyniosły | 1988 | Gołoszyce, gm. Baćkowice | |
Jesion wyniosły o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 3,05 m., średnica pnia – 0,97 m., wysokość – ok. 25 m. Położony w otulinie. | |||||
5. | 525 | Jesion wyniosły | 1988 | Gołoszyce, gm. Baćkowice | |
Jesion wyniosły o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 3,40 m., średnica pnia – 1,08 m., wysokość – ok. 26 m. Położony w otulinie. | |||||
6. | 526 | Topola biała | 1988 | Gołoszyce, gm. Baćkowice | |
Topola biała o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 4,25 m., średnica pnia – 1,35 m., wysokość – ok. 30 m. Położony w otulinie. | |||||
7. | 527 | Buk pospolity | 1988 | Gołoszyce, gm. Baćkowice | |
Buk pospolity o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 3,15 m., średnica pnia – 1,00 m., wysokość – ok. 20 m. Położony w otulinie. | |||||
8. | 644 | Lipa drobnolistna | 1997 | Piórków Kolonia, gm. Baćkowice | |
Lipa drobnolistna o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 4,26 m., średnica pnia – 1,36 m. Położony w otulinie. | |||||
9. | 645 | Lipa drobnolistna | 1997 | Piórków Kolonia, gm. Baćkowice | |
Lipa drobnolistna o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 5,30 m., średnica pnia – 1,69 m. Położony w otulinie. | |||||
10. | 851 | Grupa 3 dębów szypułkowych | 2009 | Zamkowa Wola, gm. Łagów | |
Dęby szypułkowe o wymiarach: obwody pni na wys. 1,3 m – 3,17 m; 3,53 m; 2,77m. Położony w otulinie. |