Najcenniejsze obiekty przyrody żywej i nieożywionej są objęte różnymi formami ochrony przyrody. Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004r. wyróżnia następujące:
- parki narodowe;
- rezerwaty przyrody;
- parki krajobrazowe;
- obszary chronionego krajobrazu;
- obszary Natura 2000;
- pomniki przyrody;
- stanowiska dokumentacyjne;
- użytki ekologiczne;
- zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;
- ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
Na terenie Szanieckiego Parku Krajobrazowego znajdują się:
Rezerwaty przyrody. Są to obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.
Lp. | Nr w rejestrze RDOŚ | Nazwa rezerwatu | Powierzchnia (ha) | Rok utworzenia | Położenie |
---|---|---|---|---|---|
1. | R – 018 | „Owczary” | 0,61 | 1959 | Owczary, gm. Busko – Zdrój |
Rezerwat znajduje się w granicach Szanieckiego Parku Krajobrazowego. Położony jest śródpolnym zagłębieniu. Jest jedynym słonoroślowym rezerwatem na terenie Niecki Nidziańskiej. Przedmiotem ochrony jest zabezpieczenie skupiska roślin halofilnych rozwijających się wokół siarczanowo-słonych źródeł. Osobliwościami florystycznymi są: muchotrzew solniskowy, łoboda oszczepowata, nostrzyk ząbkowany, mannica odstająca. Obok zbiorowiska słonolubnych na południowych stokach rezerwatu rozwinęła się murawa kserotermiczna. Faunę rezerwatu reprezentuje związany z solniskiem chrząszcz Pogonus persicus. |
Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.
Lp. | Nr w rejestrze RDOŚ | Nazwa | Rok utworzenia | Położenie |
---|---|---|---|---|
1. | 142 | Odsłonięcie geologiczne | 1987 | miast Busko – Zdrój, gm. Busko – Zdrój |
próg skalny w górnej części wzniesienia o dł. 12 m i wys. 4 m zbudowany z gipsów wielkokrystalicznych tzw. szklicowych | ||||
2. | 143 | „Odsłonięcie geologiczne – Zimne Wody” | 2002 | miasto Busko – Zdrój, gm. Busko – Zdrój |
próg skalny wys. 5 m w zboczu wzniesienia zbudowanego z serii gipsowej badenu; w dolnej części odsłonięcie dł. 8 m., wys. 3,5 m, widoczne gipsy wielkokrystaliczne tzw. „jaskółcze ogony”; u podstawy źródło dające początek strumykowi płynącemu głęboko wciętą malowniczą dolinką | ||||
3. | 736 | Zespół jaskiń krasowych | 2001 | Kików, gm. Solec – Zdrój |
jaskinie powstałe w wapieniach i piaskowcach jurajskich i kredowych | ||||
4. | 356 | Jaskinia | 1995 | Śladków Duży, gm. Chmielnik |
jaskinia w wapieniu mioceńskim powstała wskutek rozmycia szczeliny międzywarstwowej; otwór w jaskini jest ciasny i niski za nim ciągnie się 3 metrowy korytarz prowadzący do stosunkowo niskiej komory o średnicy ok. 5 m.; ścianki jaskini wygładzone przez wodę; jaskinia jest wilgotna w głębi ciemna. Położony w otulinie. | ||||
5. | 751 | Modrzew europejski | 2003 | Smogorzów ,gm. Stopnica |
Modrzew europejski obwód pnia na wys. – 130cm – 282; wiek ok. 200 lat. Położony w otulinie. |
Stanowiska dokumentacyjne są to niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Stanowiskami dokumentacyjnymi mogą być także miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt.
Lp. | Nr w rejestrze RDOŚ | Nazwa | Powie- rzchnia (ha) |
Rok utworzenia | Położenie |
---|---|---|---|---|---|
1. | 04 | Wyrobisko poeksploatacyjne gipsów | ok. 5 | 2002 | Gartatowice, gm. Kije |
wyrobisko poeksploatacyjne gipsów | |||||
2. | 01 | „Zajęcza Góra” | 11,19 | 2002 | Skotniki Małe, gm. Busko – Zdrój |
profil wapienny z głazowiskiem w miejscu dawnego kamieniołomu | |||||
3. | 02 | Ściana łomiku | 0,61 | 2002 | Młyny, gm. Busko – Zdrój |
ściana odsłaniająca przekątnie warstwowane bloki skalne o wys. ok. 4 m |
Użytki ekologiczne to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.
Lp. | Nr w rejestrze RDOŚ | Nazwa | Powie- rzchnia (ha) |
Rok utworzenia | Położenie |
---|---|---|---|---|---|
1. | 09 | „Ostra Góra” | 1,12 | 2002 | Skotniki Małe, gm. Busko – Zdrój |
gipsowe wzgórze z roślinnością kserotermiczną | |||||
2. | 40 | „Wąwóz Kikowski” | 9,57 | 2002 | Kików, gm. Solec – Zdrój |
fragment wąwozu, którego podłoże geologiczne stanowią wapienie i piaskowce jurajskie i kredowe; roślinność kserotermiczna | |||||
3. | 65 | „Oczko wodne” | 0,46 | 2002 | Sędziejowice, gm. Chmielnik |
niewielki staw na terenie leśnictwa Suchowola, oddz. 252i z zaroślami wierzby, olszyny i kruszyny. Położony w otulinie. | |||||
4. | 123 | Kompleks leśny z oczkami wodnymi | 2011 | Chrapków, gm. Pińczów | |
Kompleks sześciu kilkuarowych śródleśnych oczek wodnych wraz z otaczającymi je zbiorowiskami roślinności bagiennej o powierzchni 1,04 ha. | |||||
5. | 124 | Jezioro Pleban | 2011 | Szarbków, gm. Pińczów | |
Śródleśny zbiornik wodny wraz z otaczającą go roślinnością zbiorowisk szuwarowych o powierzchni 1,02 ha. Obiekt o dużych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, mający ogromne znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej Parku. |