Szaniecki – Formy ochrony przyrody – Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych

Najcenniejsze obiekty przyrody żywej i nieożywionej są objęte różnymi formami ochrony przyrody. Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004r. wyróżnia następujące:

parki narodowe;
rezerwaty przyrody;
parki krajobrazowe;
obszary chronionego krajobrazu;
obszary Natura 2000;
pomniki przyrody;
stanowiska dokumentacyjne;
użytki ekologiczne;
zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;
ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Na terenie Szanieckiego Parku Krajobrazowego znajdują się:

Rezerwaty przyrody. Są to obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.

Lp.	Nr w rejestrze RDOŚ	Nazwa rezerwatu	Powierzchnia (ha)	Rok utworzenia	Położenie
1.	R – 018	„Owczary”	0,61	1959	Owczary, gm. Busko – Zdrój
1.	Rezerwat znajduje się w granicach Szanieckiego Parku Krajobrazowego. Położony jest śródpolnym zagłębieniu. Jest jedynym słonoroślowym rezerwatem na terenie Niecki Nidziańskiej. Przedmiotem ochrony jest zabezpieczenie skupiska roślin halofilnych rozwijających się wokół siarczanowo-słonych źródeł. Osobliwościami florystycznymi są: muchotrzew solniskowy, łoboda oszczepowata, nostrzyk ząbkowany, mannica odstająca. Obok zbiorowiska słonolubnych na południowych stokach rezerwatu rozwinęła się murawa kserotermiczna. Faunę rezerwatu reprezentuje związany z solniskiem chrząszcz Pogonus persicus.

Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.

Lp.	Nr w rejestrze RDOŚ	Nazwa	Rok utworzenia	Położenie
1.	142	Odsłonięcie geologiczne	1987	miast Busko – Zdrój, gm. Busko – Zdrój
1.	próg skalny w górnej części wzniesienia o dł. 12 m i wys. 4 m zbudowany z gipsów wielkokrystalicznych tzw. szklicowych
2.	143	„Odsłonięcie geologiczne – Zimne Wody”	2002	miasto Busko – Zdrój, gm. Busko – Zdrój
2.	próg skalny wys. 5 m w zboczu wzniesienia zbudowanego z serii gipsowej badenu; w dolnej części odsłonięcie dł. 8 m., wys. 3,5 m, widoczne gipsy wielkokrystaliczne tzw. „jaskółcze ogony”; u podstawy źródło dające początek strumykowi płynącemu głęboko wciętą malowniczą dolinką
3.	736	Zespół jaskiń krasowych	2001	Kików, gm. Solec – Zdrój
3.	jaskinie powstałe w wapieniach i piaskowcach jurajskich i kredowych
4.	356	Jaskinia	1995	Śladków Duży, gm. Chmielnik
4.	jaskinia w wapieniu mioceńskim powstała wskutek rozmycia szczeliny międzywarstwowej; otwór w jaskini jest ciasny i niski za nim ciągnie się 3 metrowy korytarz prowadzący do stosunkowo niskiej komory o średnicy ok. 5 m.; ścianki jaskini wygładzone przez wodę; jaskinia jest wilgotna w głębi ciemna. Położony w otulinie.
5.	751	Modrzew europejski	2003	Smogorzów ,gm. Stopnica
5.	Modrzew europejski obwód pnia na wys. – 130cm – 282; wiek ok. 200 lat. Położony w otulinie.

Stanowiska dokumentacyjne są to niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Stanowiskami dokumentacyjnymi mogą być także miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt.

Lp.	Nr w rejestrze RDOŚ	Nazwa	Powie- rzchnia (ha)	Rok utworzenia	Położenie
1.	04	Wyrobisko poeksploatacyjne gipsów	ok. 5	2002	Gartatowice, gm. Kije
1.	wyrobisko poeksploatacyjne gipsów
2.	01	„Zajęcza Góra”	11,19	2002	Skotniki Małe, gm. Busko – Zdrój
2.	profil wapienny z głazowiskiem w miejscu dawnego kamieniołomu
3.	02	Ściana łomiku	0,61	2002	Młyny, gm. Busko – Zdrój
3.	ściana odsłaniająca przekątnie warstwowane bloki skalne o wys. ok. 4 m

Użytki ekologiczne to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.

Lp.	Nr w rejestrze RDOŚ	Nazwa	Powie- rzchnia (ha)	Rok utworzenia	Położenie
1.	09	„Ostra Góra”	1,12	2002	Skotniki Małe, gm. Busko – Zdrój
1.	gipsowe wzgórze z roślinnością kserotermiczną
2.	40	„Wąwóz Kikowski”	9,57	2002	Kików, gm. Solec – Zdrój
2.	fragment wąwozu, którego podłoże geologiczne stanowią wapienie i piaskowce jurajskie i kredowe; roślinność kserotermiczna
3.	65	„Oczko wodne”	0,46	2002	Sędziejowice, gm. Chmielnik
3.	niewielki staw na terenie leśnictwa Suchowola, oddz. 252i z zaroślami wierzby, olszyny i kruszyny. Położony w otulinie.
4.	123	Kompleks leśny z oczkami wodnymi		2011	Chrapków, gm. Pińczów
4.	Kompleks sześciu kilkuarowych śródleśnych oczek wodnych wraz z otaczającymi je zbiorowiskami roślinności bagiennej o powierzchni 1,04 ha.
5.	124	Jezioro Pleban		2011	Szarbków, gm. Pińczów
5.	Śródleśny zbiornik wodny wraz z otaczającą go roślinnością zbiorowisk szuwarowych o powierzchni 1,02 ha. Obiekt o dużych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, mający ogromne znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej Parku.