Najcenniejsze obiekty przyrody żywej i nieożywionej są objęte różnymi formami ochrony przyrody. Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004r. wyróżnia następujące:
- parki narodowe;
- rezerwaty przyrody;
- parki krajobrazowe;
- obszary chronionego krajobrazu;
- obszary Natura 2000;
- pomniki przyrody;
- stanowiska dokumentacyjne;
- użytki ekologiczne;
- zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;
- ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
Na terenie Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego znajdują się:
Rezerwaty przyrody. Są to obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.
Lp. | Nr w rejestrze RDOŚ | Nazwa rezerwatu | Powierzchnia (ha) | Rok utworzenia | Położenie |
---|---|---|---|---|---|
1. | R- 027 | „Skowronno” | 1,93 | 1960 | Skowronno Dolne, gm. Pińczów |
Rezerwat położony jest w granicach Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje fragment stromych, południowych i zachodnich stoków Garbu Pińczowskiego oraz niewielkie, stare wyrobisko na wierzchowinie. W jego obrębie znajdują się pozostałości XI wiecznego kamieniołomu, gdzie pozyskiwano wapień litotamniowy. Przedmiotem ochrony rezerwatu jest fragment muraw kserotermicznych z licznymi gatunkami roślin chronionych i zagrożonych wyginięciem, jak: ostnica Jana, wężymord stepowy, ostnica włosowata, miłek wiosenny, zawilec wielkokwiatowy, rezeda mała czy pierwiosnka lekarska. Faunę rezerwatu reprezentuje związana z murawami kserotermicznymi entomofauna. Do rzadkości faunistycznych występujących na terenie rezerwatu należą chrząszcze: tutkarzRhynchites aethiops oraz stonka Longitarsus minimus | |||||
2. | R – 025 | „Pieczyska” | 40,84 | 1999 | Bogucice Drugie, gm. Pińczów |
Rezerwat położony jest w obrębie Garbu Pińczowskiego, w granicach Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje śródleśne torfowisko niskie położone w rozległym kompleksie leśnym usytuowanym na północ od wsi Bogucice. Na obszarze rezerwatu w miejscach wyżej położonych rozwinęły się siedliska charakterystyczne dla lasów i borów mieszanych, a w obniżeniach terenu zbiorowiska łęgów i olsów. Najcenniejsze zbiorowiska roślinne stanowią eutroficzne młaki niskoturzycowe z takimi gatunkami jak: bobrek trójlistkowy, fiołek błotny, kruszczyk błotny, sit członowaty, turzyca Davalla, turzyca łuszczkowata, turzyca żółta. W obrębie rezerwatu występują rzadkie i chronione gatunki roślin: turzyca Davalla, sesleria błotna i kruszczyk błotny, kukułka plamista, kukułka szerokolistna, pełnik europejski, skrzyp olbrzymi, wawrzynek wilczełyko, kalina koralowa, konwalia majowa, kruszyna pospolita. Fauna rezerwatu jest charakterystyczna dla terenów leśnych. | |||||
3. | R – 013 | „Grabowiec” | 21,92 | 1956 | Bogucice, gm. Pińczów |
Rezerwat położony jest w granicach Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego, na gruntach zarządzanych przez Lasy Państwowe Nadleśnictwa Pińczów. Ochroną objęto zbiorowiska roślinności kserotermicznej wykształcone w obrębie lasu liściastego o charakterze grądu Tilio-Carpinetum rosnącego na płytkich rędzinach gipsowych. W składzie florystycznym tego zbiorowiska występują chronione gatunki roślin takie jak: miłek wiosenny, wisienka stepowa, dziewięćsił bezłodygowy, lilia złotogłów i dyptam jesionolistny zwany „gorejącym krzewem Mojżesza”, posiada tutaj jedno z trzech stanowisk w Polsce. W rezerwacie widoczne są liczne wychodnie gipsów i formy powierzchniowego krasu gipsowego. Skład fauny rezerwatu jest typowy dla niewielkich kompleksów leśnych. Obecność zbiorowisk kserotermicznych sprzyja występowaniu rzadkich i unikatowych gatunków bezkręgowców, jak: poskocz krasny, ślimak żółtawy, modraszek gniady, paź królowej. | |||||
4. | R – 006 | „Krzyżanowice” | 18,0 | 1954 | Leszcze, gm. Pińczów |
Rezerwat położony jest w granicach Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje zachodnią część wzniesienia tworzącego w krajobrazie wyraźną wyniosłość o względnej wysokości 30-40 m, zbudowaną głównie z gipsów i margli. Na wierzchowinie obserwować można liczne niewielkie zagłębienia, stanowiące leje i zapadliska krasowe rozwijające się w gipsach. Rezerwat utworzony został dla ochrony kserotermicznych muraw, których centrum występowania leży w południowej i południowo-wschodniej Europie. Wiele gatunków roślin, które tworzą na terenie rezerwatu dobrze wyodrębnione zespoły roślinne to gatunki rzadkie, niekiedy zagrożone wyginięciem. Na uwagę zasługują m. in.: ostnice włosowata i Jana, stulisz miotłowy, miłek wiosenny, ostrołódka kosmata, ożota zwyczajna, dziewięćsił bezłodygowy, len włochaty, zawilec wielkokwiatowy. W murawach tych żyją liczne gatunki rzadkich owadów, m.in. cykady, pajęczaki i ślimaki, gatunki związane z południowymi regionami Europy i Azji Zachodniej. | |||||
5. | R – 24 | „Skorocice” | 7,17 | 1960 | Skorocice, gm. Wiślica |
Rezerwat położony jest w granicach Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje wąwóz gipsowy pochodzenia krasowego długości ok. 850 m. i szerokości średnio 80m. Podzielony jest ryglem skalnym o nazwie Wysoka Droga na dwie części północną i południową. Dnem wąwozu płynie Potok Skorocicki, który czasem płynie na powierzchni gruntu, a niekiedy ginie w podziemnych korytarzach i grotach. Osobliwością rezerwatu jest występowanie wielu form krasu gipsowego w formie jaskiń, ostańców, schronisk, wywierzysk i lejów krasowych. Urozmaicona rzeźba terenu sprzyja dużej różnorodności siedlisk i zbiorowisk roślinnych. Strome zbocza porasta roślinność kserotermiczna z udziałem gatunków chronionych i rzadkich, jak: ostnice: Jana i włosowata, wężymord stepowy, śniedek cienkolistny, sierpik różnolistny, ostrołódka kosmata, len włochaty, przetacznik wczesny. W rezerwacie występuje interesująca fauna kserotermiczna, zwłaszcza owady i pajęczaki, a w jaskiniach i schroniskach gatunki troglobiotyczne oraz nietoperze. | |||||
6. | R – 029 | „Winiary Zagojskie” | 4,81 | 1960 | Winiary, gm. Pińczów |
Rezerwat położony jest w granicach Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje południowo-wschodnie stoki wyniosłej grzędy gipsowej. Wykształciły się tu murawy ciepłolubne z bogatą florą kserotermiczną roślin naczyniowych. Z gatunków chronionych spotkać można: miłka wiosennego, ostnicę włosowatą, dziewięćsiła bezłodygowego, len włochaty, ożotę zwyczajną. Faunę rezerwatu reprezentuje unikalny w skali kraju motyl – modraszek gniady, ciepłolubny pająk – poskocz krasny oraz pasikonik – stepiarka Gampsocleis gabra. | |||||
7. | R – 032 | „Skotniki Górne” | 1,90 | 1962 | Zagość Stara, gm. Pińczów |
Rezerwat położony jest w granicach Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje część wzgórza gipsowego z wyraźnie wykształconymi zjawiskami krasu gipsowego. Wysoki walor rezerwatu wynika z obecności dużej liczby roślin kserotermicznych z gatunkami objętymi ochrona prawną oraz rzadkimi i zagrożonymi. Należą do nich: miłek wiosenny, zawilec wielkokwiatowy, pierwiosnka lekarska, ostnica włosowata, dziewięćsił bezłodygowy, ożota zwyczajna, wilżyna ciernista, sesleria błotna, stulisz miotłowy. W ciepłolubnej murawie żyje interesująca fauna owadów. Na uwagę zasługuje pszczoła Meliturga clavicornis jako gatunek regresowy. | |||||
8. | R – 022 | „Góry Wschodnie” | 1,66 | 1959 | Chotel Czerwony, gm. Wiślica |
Rezerwat położony jest w granicach Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje fragment niewielkiego wzniesienia zbudowanego z wielkokrystalicznych gipsów. Widoczne są liczne powierzchniowe formy krasowe. Obszar rezerwatu porastają zróżnicowane zbiorowiska kserotermiczne o charakterze „stepu ostnicowego” i „stepu kwietnego”. W murawach rosną chronione i rzadkie gatunki roślin jak: miłek wiosenny, ostnica włosowata, ostrołódka kosmata, ostrożeń pannoński, ożota zwyczajna, dziewięćsił bezłodygowy, oman wąskolistny. Zbiorowiskom kserotermicznym towarzyszy unikatowa i rzadka fauna owadów, jak: pszczoła Meliturga clavicornis, stonka Cheilotama musciformis czy kózka Phytoecia uncinata. | |||||
9. | R – 028 | „Przęślin” | 0,90 | 1960 | Chotel Czerwony, gm. Wiślica |
Rezerwat położony jest w granicach Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje gipsowe wzgórze, w którego południowo-zachodnim stoku odsłaniają się gipsy wielkokrystaliczne, zwane „jaskółczymi ogonami”. Na płytkich rędzinach gipsowych rozwijają się zbiorowiska „stepu ostnicowego”, a na głębszych „stepu kwietnego”. W składzie florystycznym tych zbiorowisk występują chronione i reliktowe gatunki roślin jak: ostnica włosowata, len włochaty, miłek wiosenny, dziewięćsił bezłodygowy, stuliusz miotłowy. Rezerwat jest najciekawszym stanowiskiem fauny kserotermicznej w Polsce z takimi osobliwościami, jak: Donus nidensis, Omias Globulus, Trachyphloeus heymesi, znane tylko z terenu Niecki Nidziańskiej. |
Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.
Lp. | Nr w rejestrze RDOŚ | Nazwa | Rok utworzenia | Położenie |
---|---|---|---|---|
1. | 113 | Klon zwyczajny | 1986 | Brzeście, gm. Pińczów |
Klon zwyczajny – średnica ok. 100 cm, obwód pnia na wys. 130 cm – 320 cm, wysokość 20 m, szerokość korony ok. 20 m. | ||||
2. | 59 | Lipa drobnolistna | 2007 | Pińczów, miasto Pińczów |
Lipa drobnolistna o wymiarach: obwód pnia na wysokości 1,30m od ziemi – 335cm, wysokość ok. 22m; wiek ok.150 lat. | ||||
3. | 327 | Klon zwyczajny | 1994 | Pińczów, gm. Pińczów |
Klon zwyczajny – średnica pnia na wys. 130 cm – 84,4 cm, obwód – 265 cm | ||||
4. | 287 | Dąb bezszypułkowy | 1991 | Grochowiska, oddz. 45 a, gm. Pińczów |
Dąb bezszypułkowy – średnica pnia na wys. 130 cm – 120 cm | ||||
5. | 211 | odsłonięcie geologiczne | 1987 | Bogucice Skałki, gm. Pińczów |
odsłonięcie gipsów szklicowych, w postaci pionowych, palisadowo zrośniętych kryształów o wys. do 3,5 m | ||||
6. | 213 | odsłonięcie geologiczne | 1987 | Marzęcin, gm. Pińczów |
skarpa i próg skalny z profilem gipsów szklicowych o dł. 10 m i wys. 3 m | ||||
7. | 212 | odsłonięcie geologiczne | 1987 | Gacki, gm. Pińczów |
odsłonięcie geologiczne serii gipsowej o kryształach w postaci równoległych, palisadowych zrostów dł. 2 m w ścianie o dł. 50 m i wysokości 12 m widoczny uskok tektoniczny | ||||
8. | 357 | gipsowa jaskinia „Żydowska” | 1995 | Marzęcin, gm. Pińczów |
jaskinia o dł. ok. 20 m i wysokości ok. 2 m, wyżłobiona w wapieniach mioceńskich. | ||||
9. | 361 | odsłonięcie geologiczne | 1996 | Gacki, gm. Pińczów |
fragment ściany (ok. 150 m) dawnego kamieniołomu przedstawiający pełny profil serii gipsowej w obszarze wiślickim | ||||
10. | 707 | jaskinia gipsowa „Nad Stawem” | 1999 | Leszcze, gm. Pińczów |
jaskinia położona w wyrobisku pokopalnianym w pokładzie gipsów szkieletowych, otwór wejściowy w obrębie leja krasowego; jaskinia składa się z trzech komór | ||||
11. | 245 | jaskinia gipsowa | 1987 | Skotniki Górne, gm. Wiślica |
jaskinia zlokalizowana w obrębie urwiska skalnego zbudowanego z gipsów szkieletowych serii gipsowej badenu, otwór jaskini położony na wys. ok. 8 m od podstawy urwiska ma 9 m szerokości i 0,75 m wys. Składa się z jednego wgłębnego korytarza o szer. 10 m i dł. 15 m | ||||
12. | 246 | odsłonięcie geologiczne | 1987 | Łatanice, gm. Wiślica |
stare wyrobisko o wymiarach 110 x 60 cm. W ścianie N i E odsłania się dolna część profilu serii gipsowej badenu, budują ją gipsy szklicowe wielkokrystaliczne oraz leżące nad nimi grubokrystaliczne | ||||
13. | 248 | odsłonięcie geologiczne | 1987 | Gorysławice, gm. Wiślica |
skarpa dł. 60 m, wys. 4m, w której odsłania się dolna część profilu serii gipsowej badenu. Budują ją gipsy szklicowe tworzące równoległe zrosty kryształów, tzw. „jaskółcze ogony” o wys. do 2 m, nad nimi gipsy grubokrystaliczne z przewarstwieniami gipsów mikrytowych | ||||
14. | 247 | odsłonięcie geologiczne | 1987 | Wiślica, gm. Wiślica |
kopuła gipsowa zbudowana z gipsów serii gipsowej badenu o wys. 5 m i dł. przy podstawie 9,5 m, odsłonięcie ukazuje poprzeczny przekrój kopuły zbudowanej z gipsów szkieletowych oraz szablastych o wyraźnym uławiceniu | ||||
15. | 249 | odsłonięcie geologiczne | 1987 | Chotel Czerwony, gm. Wiślica |
próg skalny w zboczu wzgórza o dł. 20 m, z odsłonięciem serii gipsowej badenu, widoczne gipsy szklicowe tworzące zrosty („jaskółcze ogony”) do 3,5 m wysokości | ||||
16. | 250 | odsłonięcie geologiczne | 1996 | Chotel Czerwony, gm. Wiślica |
ściana skalna dł. 40 m i wys. 5 m z dolnej i środkowej części profili serii gipsowej badenu, w spągu ściany gipsy szklicowe, przykrywają je gipsy grubokrystaliczne, zbudowane z wydłużonych kryształów gipsu o bezładnym ułożeniu porowo wypełnione gipsem mikrytowym | ||||
17. | 360 | odsłonięcie geologiczne | 1987 | Chotel Czerwony, gm. Wiślica |
próg skalny dł. 80 m i wys. 5 m z odsłoniętymi gipsami wielkokrystalicznymi | ||||
18. | 675 | Dęby bezszypułkowe 3szt. | 1998 | Kameduły, gm. Busko – Zdrój |
Dęby bezszypułkowe 3szt.- obwód pni drzew na wysokości 130 cm: I – 280cm; II – 320cm; III – 340 cm. Położony w otulinie. | ||||
19. | 350 | Lipa drobnolistna | 1995 | Stawy, gm. Imielno |
Lipa drobnolistna – średnica ok.104m,obwód pnia na wys. 130 cm -327 cm. Położony w otulinie. | ||||
20. | 54 | Lipa drobnolistna | 1958 | Złota, gm. Złota |
Lipa drobnolistna – średnica ok.110cm,obwód pnia na wys. 130 cm -350 cm, wys. ok.20 m. Położony w otulinie. | ||||
21. | 55 | Grupa drzew 3 szt. | 2007 | Chroberz, gm. Złota |
Grupa drzew (Lipy szerokolistne 2 szt., Klon pospolity 1 szt) o wymiarach: obwod pnia na wysokości 1,30m od ziemi – 360, 455cm lipy i 420 cm klon, wysokość ok. 25-27m lipy i ok.22m klon; wiek ok. 200-250 lat. | ||||
22. | 326 | Topola biała szt. 3 | 1994 | Chroberz, gm. Złota |
Topola biała szt. 3 – o obwodzie pni na wys. 130 cm : I – 404cm, II – 390 cm, III – 390cm | ||||
23. | 325 | Lipa drobnolistna szt.2 | 1958 | Chroberz, gm. Złota |
Lipa drobnolistna szt.2 -I – średnica ok.100 cm obwód pnia na wys. 130 cm -320cm; II – średnica ok.140 cm, obwód pnia na wys. 130 cm -420cm. Położony w otulinie. | ||||
24. | 254 | głaz narzutowy szt. 2 | 1987 | Chroberz, gm. Złota |
dwa głazy narzutowe z szaroróżowego, średnioziarnistego granitu o wymiarach: I- obwód: 390cm, dł – .130 cm, szer.- 110 cm, wys. – 70 cm; II – obwód: 350 cm, dł. – 120 cm, szer. 80 cm, wys. – 50 cm. Położony w otulinie. | ||||
25. | 756 | Aleja lipowa szt. 14 | 2004 | Złota, gm. Złota |
Lipa drobnolistna szt. 14 o obwodzie pni na wys. 130 cm: 1 – 298, 2 – 220 cm, 3 – 270 cm, 4 – 216 cm, 5 – 169 cm, 6 – 235 cm, 7 – 212 cm, 8 – 186 cm, 9 – 278 cm, 10 – 268 cm, 11 – 150 cm, 12 – 230 cm, 13 – 243 cm, 14 – 200 cm. Położony w otulinie. | ||||
26. | 814 | Klon pospolity | 2007 | Motkowice, gm.Imielno |
Klon pospolity – obwód pnia na wys. 1,30m – 400 cm. Położony w otulinie. | ||||
27. | 815 | Głaz narzutowy szt. 2 | 2008 | Chroberz, gm. Złota |
Dwa głazy narzutowe różowo-szare granity, o wymiarach: I – obwód 2,3 m, II – obwód 3,5 m. | ||||
28. | – | Kasztanowiec zwyczajny | 2008 | Stawy, gm. Imielno |
Kasztanowiec zwyczajny – obwód pnia na wys.130cm – 302 cm. Położony w otulinie. |
Użytki ekologiczne to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.
Lp. | Nr w rejestrze RDOŚ | Nazwa | Powie- rzchnia (ha) |
Rok utworzenia | Położenie |
---|---|---|---|---|---|
1. | 027 | „Solnisko” | 0,21 | 2002 | Szczerbaków, gm. Wiślica |
płaskie śródpolne wyniesienie ze stanowiskiem roślinności halofitowej | |||||
2. | 115 | „Gipsowe wzniesienie” – Górki I | 0,15 | 2004 | Górki (gm. Wiślica) |
gipsowy pagórek porośnięty roślinnością ciepłolubną | |||||
3. | 116 | „Pagórek” – Górki II” | 0,34 | 2004 | Górki (gm. Wiślica) |
gipsowy pagórek z odsłonięciem gipsów laminowanych porośnięty roślinnością ciepłolubną | |||||
4. | 125 | Wąwóz | 2013 | L-ctwo Włochy oddz. 220h, gm. Pińczów | |
Śródpolny wąwóz porośnięty samosiewem krzewów (zadrzewienie śródpolne) stanowiący miejsce rozrodu, bytowania, schronienia i zdobywania pokarmu dla wielu gatunków zwierząt, w tym owadów, płazów, ptaków i ssaków. | |||||
5. | 126 | Ciąg bagien śródleśnych | 2013 | L-ctwo Włochy, oddz. 15d; 15f; 16g; 16h; 16i | |
Ciąg bagien śródleśnych z zasiedlającymi je zbiorowiskami roślinności bagiennej oraz bytującą tu bogatą fauną, głównie: owadów, mięczaków, płazów, gadów, ptaków oraz mniejszych i większych ssaków, o dużych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, mających ogromne znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego |