Najcenniejsze obiekty przyrody żywej i nieożywionej są objęte różnymi formami ochrony przyrody. Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004r. wyróżnia następujące:

  1. parki narodowe;
  2. rezerwaty przyrody;
  3. parki krajobrazowe;
  4. obszary chronionego krajobrazu;
  5. obszary Natura 2000;
  6. pomniki przyrody;
  7. stanowiska dokumentacyjne;
  8. użytki ekologiczne;
  9. zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;
  10. ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Na terenie Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny mającej status Cisowsko-Orłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu znajdują się:

Rezerwaty przyrody. Są to obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.

Lp. Nr w rejestrze RDOŚ Nazwa rezerwatu Powierzchnia (ha) Rok utworzenia Położenie
1. 21 „Zamczysko” 14,44 1959 Leśnictwo Widełki, gm. Bieliny
Rezerwat położony jest w centralnej części Pasma Orłowińskiego Gór Świętokrzyskich, w granicach Cisowsko – Orłowińskiego Parku Krajobrazowego, 1 km na płn.-wsch. od wsi Widełki. Ochroną objęto tu spłaszczony wierzchołek i strome stoki Góry Wysokówki (412 m n.p.m.) porośnięte wielogatunkowym lasem o charakterze naturalnym. Dominującym zespołem leśnym jest tu *żyzna buczyna górska (karpacka). W drzewostanie przeważa buk, a domieszkę stanowią: jodła, jawor, klon, grab i dąb bezszypułkowy. Niektóre okazy drzew osiągają wiek ponad 200 lat. W bogatym runie występują m. in. gatunki górskie takie jak: jeżyna gruczołowata, żywce dziewięciolistny, gruczołowaty i cebulkowy oraz kokoryczka okółkowa, a także marzanka wonna, czyściec leśny i nerecznica ciernista. Na terenie rezerwatu znajdują się pozostałości obiektu archeologicznego, interpretowanego jako pogańska świątynia.
2. 23 „Białe Ługi” 408,44 1959 Leśnictwo Niwy, Trzemosna, Cisów, gm. Daleszyce
Rezerwat położony jest w granicach Cisowsko – Orłowińskiego Parku Krajobrazowego u podnóża Pasma Cisowskiego, w środku dużego kompleksu leśnego, ok. 1 km na płd.-wsch. od wsi Słopiec Szlachecki. Najwartościowszym przyrodniczo elementem rezerwatu jest rozległe śródleśne torfowisko (136,8 ha) stanowiące obszar źródliskowy rzeki Czarnej Staszowskiej. Centrum bagna zajmuje torfowisko wysokie z mszarem z rzadka porośniętym karłowatą sosną. Miąższość warstwy torfu sięga tu 4 m. Na obrzeżach torfowiska rozwinęły się zbiorowiska leśne zróżnicowane w zależności od stopnia uwilgocenia podłoża. Wyróżniono tu zespoły: *boru bagiennego, boru świeżego, boru mieszanego *olsu i *łęgu jesionowo-olszowego. Na torfowisku oraz w obrębie boru bagiennego rośnie wiele chronionych i rzadkich gatunków roślin, m.in. bagno zwyczajne, borówka bagienna, modrzewnica zwyczajna, żurawina błotna, rosiczka okrągłolistna, rosiczka długolistna, wełnianka pochwowata, wątlik błotny i tajęża jednostronna.
3. 35 „Cisów” im. prof. Zygmunta Czubińskiego 40,58 1970 Leśnictwo Cisów, gm. Daleszyce
Rezerwat położony jest we wschodniej części Pasma Cisowskiego Gór Świętokrzyskich, w granicach Cisowsko – Orłowińskiego Parku Krajobrazowego, 1 km na płn. od wsi Cisów. Ochroną objęto tu fragment lasu porastającego południowy stok najwyższego wzniesienia pasma – Góry Włochy (427 m n.p.m.). Teren rezerwatu mocno pofałdowany, pocięty licznymi jarami erozyjnymi porasta wielogatunkowy las mieszany reprezentujący zespół *żyznej buczyny górskiej (karpackiej). W drzewostanie w wieku 130-180 lat dominują buk i jodła, a towarzyszy im głównie dąb bezszypułkowy i jawor, miejscami występuje sosna i modrzew. W runie lasu rosną m. in. żywiec cebulkowy, żywiec gruczołowaty, gajowiec żółty, dąbrówka rozłogowa, konwalia majowa, czworolist pospolity, bluszcz pospolity, przytulia wonna, kokoryczka okółkowa, kopytnik pospolity. Przez teren rezerwatu przebiega fragment trasy przyrodniczej ścieżki dydaktycznej „Cisów-Góra Września-Daleszyce”.
4. 58 „Słopiec” 8,18 1995 Słopiec, gm. Daleszyce
Rezerwat położony jest w granicach Cisowsko – Orłowińskiego Parku Krajobrazowego w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań wsi Słopiec Rządowy. Ochroną objęto tu torfowisko przejściowe położone w niecce terenowej w dolinie rzeki Belnianki. Większa część bagna porośnięta jest lasem. W jego centralnej części występują wysokie na kilkadziesiąt centymetrów kępy mchu torfowca porośnięte karłowatą sosną, olchą, kruszyną i krzewami wierzb. Dolinki pomiędzy kępami stale lub okresowo wypełnione są wodą. Występuje tu szereg rzadkich gatunków roślin bagiennych, m.in.: bagno zwyczajne, borówka bagienna, modrzewnica zwyczajna, żurawina błotna, rosiczka okrągłolistna, rosiczka długolistna, bobrek trójlistkowy, storczyk szerokolistny, przygiełka biała i turzyca nitkowata.

Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.

Lp. Nr w rejestrze RDOŚ Nazwa Rok utworzenia Położenie
1. 149 Wychodnia geologiczna 1987 Leśnictwo Włochy, gm. Daleszyce
Pozostałość rowu badawczego o wymiarach: gębokość – do 2 m., długość – ok. 30 m., szerokość – 2 – 4 m. umożliwiającego prześledzenie intruzji lamprofirów – żyłowych skał magmowych.
2. 255 Odsłonięcie geologiczne 1987 Daleszyce, gm. Daleszyce
Odsłonięcie skał dewońskich (piaskowce kwarcytowe i kwarcowe) w ścianach nieczynnego kamieniołomu o wymiarach: długość – 250 m., szerokość – 100 m., głębokość – do 10 m. Położony w otulinie.
3. 151 Wychodnia geologiczna 1987 Widełki, gm. Daleszyce
Zagłębienie terenu o średnicy ok. 4 m., głębokości 1,0 – 1,5 m., otoczone hałdą o wysokości 0,7 m. stanowiące pozostałość po eksploatacji diabazów – żyłowych skał magmowych.
4. 150 Rumowisko skalne 1987 Leśnictwo Sieraków, gm. Daleszyce
Blokowisko skalne typu małego gołoborza, zbudowane z piaskowców kwarcytowych dewonu dolnego o spoiwie krzemionkowym.
5. 172 Ponor i dolinka krasowa 1987 Łagów, gm. Łagów
Końcowy fragment ślepej dolinki krasowej z dwoma ponorami (w formie studzienki i nieckowatego zagłębienia). Położony w otulinie.
6. 167 Ślady górnictwa kruszcowego 1987 Płucki, gm. Łagów
Powierzchniowe pozostałości dawnego górnictwa kruszcowego rud ołowiu w formie nieckowatego zagłębienia o głębokości do 1,5 m., w miejscu zawalonego szybu. Położony w otulinie.
7. 170 Źródło 1987 Łagów, gm. Łagów
Źródło podzboczowe, szczelinowe, krasowe o wydajności 10 l/s. Położony w otulinie.
8. 171 Źródło 1987 Nowy Staw, gm. Łagów
Źródło podpływowe, szczelinowe, krasowe o wydajności 8 l/s. Wypływająca ze szczelin woda tworzy stawek o średnicy ok. 7 m. – widoczne jest zjawisko pulsowania piasku pokrywającego dno stawu. Położony w otulinie.
9. 169 Odsłonięcie geologiczne 1987 Łagów, gm. Łagów
Skarpa o długości ok. 40 m. i wysokości do 10 m. z niewielkimi odsłonięciami czarnych i ciemnoszarych wapieni bitumicznych przewarstwionych czarnymi łupkami marglistymi. Reprezentują one górny dewon – famen. Położony w otulinie.
10. 398 Głaz narzutowy 1998 Bardo, gm. Raków
Granitowy głaz narzutowy (niezgłębiony ziemi) pochodzenia skandynawskiego o szaro-różowej barwie. Wymiary: obwód – 4,90 m., wysokość – 0,90 m.
11. 41 Profil geologiczny 1954 Zalesie, gm. Raków
Wychodnia skał ordowiku i syluru. Położony w otulinie.
12. 219 Skałka 1987 Koziel, gm. Raków
Próg skalny o wysokości 4 m. i długości ok. 25 m. zbudowany z jasno szarych piaskowców kwarcytowych dewonu dolnego.
13. 220 Profil geologiczny 1987 Zelesie, gm. Raków
Wykop o długości 15 m. i głębokości do 3 m. z odsłoniętym profilem ordowiku oraz naturalne odsłonięcia skalne (na odcinku o długości ok. 50 m.) – skały syluru. W skałach widoczne szczątki fauny – trylobity, graptolity, ramienionogi itd.
14. 221 Odsłonięcie geologiczne 1987 Zalesie, gm. Raków
Dwa odsłonięcia diabazów – żyłowych skał magmowych w dolinie strumienia: I (dolne) o wysokości ok. 3 m., długości 15 m. w pionowej skarpie, II tworzące kaskadę w dnie strumienia o długości ok. 4 m. i wysokości 2 m.
15. 293 Jałowiec pospolity 1991 Sieraków, gm. Daleszyce
Jałowiec pospolity o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 0,63 m., średnica pnia – 0,20 m., wysokość – 8,1 m.
16. 730 Trzy lipy drobnolistne 2000 Cisów, gm. Daleszyce
Lipy drobnolistne o wymiarach: obwody pni na wysokości 1,3 m. – 3,95 m.; 4,00 m.; 4,55 m., średnice pni – 1,26 m.; 1,27 m.; 1,45 m., wysokość – ok. 30 m.
17. 353 Grupa drzew – 6 szt. cisów pospolitych 1995 Cisów, gm. Daleszyce
Sześć cisów pospolitych o wymiarach: obwody pni na wys. 1,3 m. – 1,57 m.; 0,94 m.; 0,88 m.; 0,78 m.; 0,70 m.; 0,50 m., średnice pni – 0,50 m.; 0,30 m.; 0,28 m.; 0,25 m.; 0,22 m.; 0,16 m., wysokość – ok. 8 m.
18. 354 Cis pospolity 1995 Cisów, gm. Daleszyce
Cis pospolity o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 1,09 m., średnica pnia – 0,35 m., wysokość – ok. 10 m.
19. 352 Cis pospolity 1995 Cisów, gm. Daleszyce
Cis pospolity o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 2,10 m., średnica pnia – 0,67 m., wysokość – ok. 11 m.
20. 355 Cis pospolity 1995 Cisów, gm. Daleszyce
Cis pospolity o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 1,57 m., średnica pnia – 0,50 m., wysokość – ok. 8 m.
21. 704 Dąb szypułkowy 1999 Leśnictwo Trzemosna, gm. Daleszyce
Dąb szypułkowy o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 4,30 m., średnica pnia – 1,37 m., wysokość – ok. 35 m. Położony w otulinie.
22. 87 Cis pospolity 1986 Makoszyn, gm. Bieliny
Cis pospolity o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 0,86 m., średnica pnia – 0,28 m., wysokość – ok. 7 m, w wieku ok. 400 lat. Położony w otulinie.
23. 362 Grupa dębów szypułkowych 1996 Leśnictwo Orłowiny, gm. Łagów
Siedem dębów szypułkowych o wymiarach: obwody pni na wys. 1,3 m. – 5,90 m.; 3,45 m.; 3,25 m.; 4,60 m.; 6,60 m.; 3,45 m.; 2,55 m.; 2,90 m., średnice pni – 1,88 m.; 1,10 m.; 1,04 m.; 1,46 m.; 2,10 m.; 1,10 m.; 0,81 m.; 092 m., wysokość – ok. 30 – 35 m. Położony w otulinie.
24. 88 Cis pospolity 1986 Rembów, gm. Raków
Cis pospolity o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 1,14 m., średnica pnia – 0,37 m., wysokość – ok. 11 m, w wieku ok. 500 lat.
25. 294 Grupa drzew: 3 dęby bezszypułkowe + 1 sosna zwyczajna 1991 Leśnictwo Trzemosna, gm. Daleszyce
Grupa drzew o wymiarach: dęby obwody pni na wys. 1,3 m. – 2,95 m; 3,45 m.; 2,80 m., średnice pni – 0,94 m.; 1,09 m.; 0,90 m., wysokości – 23 m.; 26 m.; 22 m., w wieku 200 – 250 lat. sosna: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 2,42 m., średnica pnia – 0,77 m., wysokość – 20 m., w wieku 250 lat.
26. 745 Modrzew europejski 2001 Słopiec, gm. Daleszyce
Modrzew europejski o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 3,60 m., średnica pnia – 1,15 m., wysokość – ok. 30 m.
27. 749 Dąb szypułkowy 2003 Wola Wąkopna, gm. Raków
Dąb szypułkowy o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 4,05 m., średnica pnia – 1,29 m.
28. 758 Cis pospolity 2004 Leśnictwo Trzemosna, gm. Daleszyce
Cis pospolity o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 0,61 m., średnica pnia – 0,19 m. Wysokość ok. 7 m.
29. 759 Dąb szypułkowy 2004 Leśnictwo Łukawa, gm. Daleszyce
Dąb szypułkowy o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 3,80 m., średnica pnia – 1,21 m. Wysokość ok. 30 m. Rozpiętość korony ok. 16 m.
30. 763 Jałowiec pospolity 2005 Leśnictwo Szumsko, gm. Raków
Jałowiec pospolity o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 0,78 m., średnica pnia – 0,25 m. Wysokość ok. 11 m. Położony w otulinie.
31. 764 Sosna pospolita 2005 Leśnictwo Szumsko, gm. Raków
Sosna pospolita o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 2,69 m., średnica pnia – 0,86 m. Wysokość ok. 24,5 m. Drzewo ma ciekawą formę – na wysokości 2 m pień rozgałęzia się na dwa, na wysokości 3 m. są cztery, na wysokości 5 m siedem pni. Położony w otulinie.
32. 806 Jałowiec pospolity 2006 Danków -Wójtostwo, gm. Daleszyce
Jałowiec pospolity o wymiarach: obwód pnia na wys. 1,3 m. – 0,75 m., średnica pnia – 0,24 m. Wysokość ok. 8 m. Na wysokości pierśnicy rozgałęzia się tworząc trzy pnie. Położony w otulinie.

Stanowiska dokumentacyjne są to niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Stanowiskami dokumentacyjnymi mogą być także miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt.

Lp. Nr w rejestrze RDOŚ Nazwa Powie-
rzchnia (ha)		 Rok utworzenia Położenie
1. 3 Pozostałości górnictwa rud żelaza 2,0 2002 Leśnictwo Trzemosna, gm. Daleszyce
Pozostałości dawnego górnictwa rud żelaza w formie szeregu starych zrobów górniczych – nieregularnych zagłębień, najczęściej zaokrąglonych o średnicy 2 – 6 m., głębokości 1 – 3 m. Wokół zrobów występują niewielkie hałdy do 0,5 m. wysokości zawierające drobne okruchy piaskowców kwarcytowych dewonu dolnego.

Użytki ekologiczne to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.

Lp. Nr w rejestrze RDOŚ Nazwa Powie-
rzchnia (ha)		 Rok utworzenia Położenie
1. 50 „Torfowisko przejściowe” 5,07 2001 Leśnictwo Cisów, gm. Daleszyce
Obszar stale podmokły – teren źródliskowy bezimiennego dopływu rzeki Czarna, stanowiący torfowisko o charakterze przejściowym. Występują tu fitocenozy rzadkich zespołów turzycy nitkowatej, mszar wysoko torfowiskowy z bagnem zwyczajnym, młaka z turzycą gwiazdkowatą i mietlicą psią. Spośród gatunków chronionych licznie występuje modrzewnica zwyczajna i rosiczka okrągłolistna.
2. 10 „Bagno” 2,12 2002 Leśnictwo Łukawa, gm. Daleszyce
Grunt stale podmokły, okresowo zalewany wodą. Miejsce występowania zbiorowisk roślinności bagiennej (mech torfowiec, bagno zwyczajne, modrzewnica zwyczajna, wełnianka, żurawina błotna, sit, na obrzeżach wrzos zwyczajny, trawy i wiele innych). Miejsce bytowania licznych owadów, płazów i ptaków prefrujących siedliska wodno – błotne.
3. 11 „Bagno” 0,40 2002 Leśnictwo Łukawa, gm. Raków
Grunt stale podmokły, okresowo zalewany wodą. Miejsce występowania zbiorowisk roślinności bagiennej (mech torfowiec, bagno zwyczajne, modrzewnica zwyczajna, wełnianka, żurawina błotna, sit, na obrzeżach wrzos zwyczajny, trawy i wiele innych). Miejsce bytowania licznych owadów, płazów i ptaków prefrujących siedliska wodno – błotne.
4. 12 „Bagno” 1,58 2002 Leśnictwo Łukawa, gm. Raków
Grunt stale podmokły, okresowo zalewany wodą. Miejsce występowania zbiorowisk roślinności bagiennej (mech torfowiec, bagno zwyczajne, modrzewnica zwyczajna, wełnianka, żurawina błotna, sit, na obrzeżach wrzos zwyczajny, trawy i wiele innych). Miejsce bytowania licznych owadów, płazów i ptaków prefrujących siedliska wodno – błotne.
5. 13 „Bagno” 1,38 2002 Leśnictwo Łukawa, gm. Raków
Grunt stale podmokły, okresowo zalewany wodą. Miejsce występowania zbiorowisk roślinności bagiennej (mech torfowiec, bagno zwyczajne, modrzewnica zwyczajna, wełnianka, żurawina błotna, sit, na obrzeżach wrzos zwyczajny, trawy i wiele innych). Miejsce bytowania licznych owadów, płazów i ptaków prefrujących siedliska wodno – błotne.
6. 6 „Śródleśna łąka – Trwały użytek zielony” 0,96 2001 Widełki, gm. Łagów
Łąka w dolinie rzeki Łukawki otoczona ze wszystkich stron lasem mieszanym. Stanowisko pełnika europejskiego, podkolana białego i storczyka szerokolistnego.Obok roślin chronionych na łące występuje także duże bogactwo innych, bardziej pospolitych (tojeść, trybula, dzięgiel itp.). Duże walory przyrodniczo – krajobrazowe.
7. 127 „Torfowisko śródleśne koło miejsc. Mocha” 1,13 2015 Leśnictwo Bardo, gm. Raków
Obiekt zajmujący  nieckowate zagłębienie terenu, w obrębie dawnego wyrobiska torfowego, stanowi śródleśny zbiornik wodny o charakterze „oczka wodnego” zasilanego przez dopływy rzeki Łukawicy. Śródleśne oczko wodne z wykształconymi w jego bezpośrednim sąsiedztwie siedliskami podmokłymi ze zbiorowiskami turzyc, sitowia i pałki wodnej, stanowi miejsce lęgowe dla wielu gatunków płazów, gadów, ptaków i owadów oraz stanowisko bytowania i rozrodu bobra europejskiego.

Zespołami przyrodniczo-krajobrazowymi są fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne.

Lp. Nr w rejestrze RDOŚ Nazwa Powie-
rzchnia (ha)		 Rok utworzenia Położenie
1. 2 „Ostra Górka” ok. 30,00 1994 Leśnictwo Niwy, Sieraków, gm. Daleszyce
Obszar o kształcie wąskiego wału z licznymi starymi zrobami górniczymi w formie lejowatych, zaokrąglonych lub owalnych zagłębień o średnicy 2 – 5 m. i głębokości od 1 m. – 2,5 m. otoczonych pierścieniami hałd, stanowiący pozostałość po dawnym górnictwie rud żelaza.
2. 3 „Dolina Łagowicy” 2,94 2002 Łagów, gm. Łagów
Wschodni odcinek zbocza doliny rzeki Łagowicy o długości ok. 1 km. Zbocze stanowi wychodnię dewońskich wapieni i dolomitów pokrytych cienką warstwą gleby. W wielu miejscach skały dewonu odsłaniają się bezpośrednio na powierzchni tworząc malownicze formy skalne: urwiska, progi i ambony. Położony w otulinie.
3. 4 „Wąwóz Dule – Jaskinia Zbójecka” 2,22 2002 Łagów, gm. Łagów
Fragment wschodniego zbocza wąwozu Dule i znajdującej się powyżej niego wysoczyzny. Najcenniejszym elementem na terenie zespołu jest skałka wapienna z Jaskinią Zbójecką. Obszar zespołu ma charakter pastwiskowo – łąkowy, jest porośnięty roślinnością zielną reprezentującą kserotermiczne i wapieniolubne zbiorowiska roślinne. Położony w otulinie.

 

Start typing and press Enter to search

Skip to content